NORMA CZASU PRACY
Opracowanie procesu technologicznego kończy się na obliczaniu czasów trwania poszczególnych operacji, które wykonują technolodzy - kalkulatorzy.
Norma czasu pracy to technicznie uzasadniona ilość czasu dla wykonania określonego zakresu pracy, w danych warunkach techniczno - organizacyjnych zakładu, przez określoną liczbę wykonawców, o określonych kwalifikacjach. Norma czasu pracy dotyczy najczęściej operacji.
Normę czasu pracy można wyrazić wzorem:
gdzie:
tpz - czas przygotowawczo - zakończeniowy
n - liczba przedmiotów w serii, wykonywanych przy jednym nastawieniu obrabiarki,
tj - czas jednostkowy wykonania.
Czas przygotowawczo zakończeniowy jest związany z przygotowaniem do wykonania operacji technologicznej i z jej zakończeniem. Występuje jeden raz na serię wykonywanych przedmiotów. W jego zakres wchodzą następujące czynności: zapoznanie się z rysunkami i dokumentacją technologiczną niezbędną do wykonania danej operacji, pobranie oprzyrządowania normalnego i specjalnego (zgodnie z wykazem w dokumentacji technologicznej), uzbrojenie obrabiarki, a po wykonaniu serii wyrobów: rozbrojenie obrabiarki, zdanie oprzyrządowania, zdanie obrobionych przedmiotów.
Czas przygotowawczo - zakończeniowy zależy od rodzaju obrabiarki im bardziej skomplikowana obrabiarka, tym jest większy.
Czas przygotowawczo - zakończeniowy tpz dzieli się przez liczbę n przedmiotów wykonywanych w danej serii. Im jest ona większa, tym mniejszą rolę odgrywa ten czas w normie czasu (dla produkcji masowej jest pomijany).
Czas jednostkowy tj, niezbędny do wykonania 1-ej sztuki wyrobu, stanowi sumę czasu wykonania tw i czasu uzupełniającego tu:
Czas wykonania tw jest to czas niezbędny do jednorazowego wykonania czynności bezpośrednio związanych z daną operacją; jest sumą czasu głównego tg i pomocniczego tp:
Czas główny stanowi czas, w którym zależnie od rodzaju operacji następuje zmiana kształtu i wymiaru, właściwości wykonywanego przedmiotu a dla montażu czas wzajemnego położenia i zamocowania części wyrobu. Zmiana kształtu i wymiaru następuje w wyniku obróbki skrawaniem lub plastycznej, a zmiana właściwości obrabianego przedmiotu w wyniku obróbki cieplnej lub cieplno - chemicznej. Czas pomocniczy jest niezbędny do wykonywania czynności umożliwiających wykonanie pracy podstawowej (głównej) stanowiącej cel operacji. Jest związany z każdym przedmiotem danej serii. Czynności wchodzące w jego zakres to: zamocowanie i odmocowanie przedmiotu obrabianego, włączenie i wyłączenie obrabiarki dosunięcie narzędzia, włączenie posuwu itd.
Czas uzupełniający tu jest sumą czasu to potrzebnego na obsługę stanowiska roboczego i czasu tf na potrzeby fizjologiczne pracownika, czyli:
Czas obsługi to jest przeznaczony na czynności pracownika związane z organizacją i utrzymaniem zdolności stanowiska roboczego do ciągłej pracy. Obejmuje on czas obsługi technicznej tot i czas obsługi organizacyjnej too, czyli:
Czas obsługi technicznej tot jest przeznaczony na czynności techniczne związane z utrzymaniem sprawności wyposażenia technologicznego. Należą do nich czynności: wymiana narzędzia, usuwanie wiórów, itp
Czas obsługi organizacyjnej too przeznaczony jest na czynności związane z organizacją pracy na stanowisku, utrzymaniem czystości i trwałej zdolności roboczej stanowiska. Wykorzystuje się go na początku i na końcu zmiany roboczej.
Czas na potrzeby fizjologiczne składa się z czasu odpoczynku tfo i czasu na potrzeby naturalne tfu
Czas odpoczynku jest przeznaczony na odpoczynek od pracy fizycznej lub od natężenia uwagi.
Norma czasu jest więc normą analityczną. Obejmuje czas główny obliczony analitycznie (na podstawie drogi i posuwu narzędzia oraz inne czasy określone na podstawie doświadczenia i warunków organizacyjnych zakładu).
Analityczną normę czasu stosuje się w produkcji seryjnej, a w produkcji wielkoseryjnej i masowej znajduje zastosowanie metoda analityczno - doświadczalna bazująca na chronometrażu i obserwacji dnia roboczego.
W produkcji jednostkowej i bardzo małych seriach określenie czasu trwania operacji odbywa się szacunkowo.
KOSZTY WYTWARZANIA
Najczęściej proces technologiczny projektuje się wariantowo, zależnie od przyjętego półfabrykatu, zastosowanie środków produkcji, czyli liczby i kolejności operacji. O wyborze określonego wariantu decydują kryteria ekonomiczne (spełnienie warunków technicznych przy najmniejszym koszcie). Na koszty wytwarzania składają się: koszty bezpośrednie i koszty pośrednie.
W skład kosztów bezpośrednich wchodzą: materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia oraz inne koszty bezpośrednie.
W skład kosztów pośrednich wchodzą :koszty ogólnowydziałowe, koszty ogólnozakładowe, oraz koszty braków.
Koszty materiałów określają kwity magazynowe, koszty robocizny stwierdza się kartami roboczymi.
Koszty wydziałowe ujmują koszty ruchu maszyn i urządzeń produkcyjnych oraz koszty ogólnowydziałowe.
Koszty materiałów bezpośrednich M, koszty robocizny bezpośredniej R i koszty wydziałowe Kwd tworzą tzw. koszt techniczny .
Koszty ogólnozakładowe Kog ujmują wszystkie koszty związane z całością zakładu (proporcjonalne sumy kosztów robocizny bezpośredniej i kosztów wydziałowych).
Koszt własny wyrobu Kw (koszt wytwarzania) można obliczyć z zależności:
